Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 20 (590) z dnia 10.10.2023

Stawka zasiłku macierzyńskiego po rezygnacji z części urlopu rodzicielskiego przez ojca

Sąd w dniu 8 marca 2023 r. powierzył pracownicy i jej mężowi pieczę nad dzieckiem urodzonym 8 listopada 2022 r. Z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i 6 tygodni urlopu rodzicielskiego (łącznie do 6 września 2023 r.) korzystał pracownik, a od 7 września 2023 r. do 6 marca 2024 r. (26 tyg.) urlop rodzicielski przejęła pracownica. W jakiej wysokości wypłacać jej zasiłek macierzyński, jeśli nie został złożony wniosek o jego podwyższenie do wysokości 81,5% podstawy wymiaru?

W razie gdy ojciec zastępczy dziecka rezygnuje z części urlopu rodzicielskiego, a tym samym z zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu, na rzecz matki zastępczej dziecka, to zasiłek ten przysługuje jej w takiej samej procentowej wysokości, w jakiej był on wypłacany ojcu zastępczemu dziecka, z tym że obliczonej od indywidualnie dla niej ustalonej podstawy wymiaru.

Do 25 kwietnia 2023 r. pracownik, który przyjął na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko w wieku do ukończenia odpowiednio 7/10. roku życia, miał prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni, a także do 32 tygodni urlopu rodzicielskiego. Tak stanowił art. 183 § 1 pkt 1, § 4 pkt 1 K.p. w poprzednim brzmieniu. Od 26 kwietnia 2023 r. rodzice zastępczy zyskali dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego (art. 183 § 4 pkt 1 i art. 182^1a § 4 i 5 w zw. z art. 183 § 5 K.p. w obecnym brzmieniu). Ponadto, jeśli dziecko posiada zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" (Dz. U. z 2023 r. poz. 1923), urlop rodzicielski, oprócz ww. 9 tygodni, został wydłużony o dodatkowe 24 tygodnie.

Z pytania wynika, że pracownik za okres urlopów związanych z rodzicielstwem pobierał zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru. W takiej wysokości przysługuje on za cały okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Pracownik złożył bowiem wniosek o ww. urlopy w trybie obowiązującego w stanie prawnym do 25 kwietnia 2023 r. przepisu art. 182⁴ K.p. (art. 31 ust. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej, w brzmieniu do 25 kwietnia 2023 r.). Po wejściu w życie zmian w przepisach do ustawy zasiłkowej, dotyczących m.in. wysokości zasiłku macierzyńskiego, ustawodawca umożliwił rodzicom ubieganie się o wyższą wysokość zasiłku (w omawianych okolicznościach byłoby to 81,5% podstawy wymiaru), warunkując to złożeniem stosownego wniosku w tej sprawie. Niezłożenie wniosku (do 17 maja 2023 r.) oznaczało, że ubezpieczony zrezygnował z wyższej wysokości zasiłku i korzystał/korzysta z zasiłku na dotychczasowych zasadach (art. 39 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 641). Dodajmy, że zasiłek macierzyński za nieprzenoszalną część urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Przepisy Kodeksu pracy umożliwiają rodzicom, w tym także zastępczym, dzielenie się urlopem rodzicielskim (a nawet wykorzystywanie go w tym samym czasie przez obojga rodziców). Z możliwości tej skorzystali rodzice zastępczy, o których mowa w pytaniu. Pracownik wykorzystał 6 z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego, o które wnioskował, a następnie kolejne 26 tygodni przejęła pracownica. Od 26 kwietnia br. przysługujący im urlop rodzicielski został jeszcze wydłużony o 9 tygodni. W omawianym przypadku z wydłużonej części urlopu do wyłącznej dyspozycji pracownika są 3 tygodnie (9 tyg. - 6 tyg.). Natomiast pozostałe 6 tygodni rodzice zastępczy mogą podzielić według uznania, mając na uwadze, że urlop rodzicielski udzielany jest w nie więcej niż 5 częściach (dla obojga rodziców dziecka). Przykładowo pracownik może wykorzystać całe 9 tygodni wydłużenia albo tylko 3 tygodnie, wówczas pracownica ma prawo do 6 tygodni (łącznie wykorzysta 32 tyg.); maksymalny wymiaru urlopu rodzicielskiego dla jednego rodzica wynosi 32 tygodnie.

W związku z tym, pracownik był uprawniony do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru, taka sama wysokość tego zasiłku przysługuje obecnie pracownicy za część urlopu rodzicielskiego, którą przejęła od męża. Nie ma podstaw do wypłaty jej zasiłku w wysokości 81,5% podstawy wymiaru, gdyż nie został spełniony ustawowy warunek uprawniający do zasiłku w takiej wysokości, tj. do 17 maja 2023 r. nie złożono płatnikowi zasiłku stosownego wniosku w tej sprawie. Jeśli pracownica/pracownik zdecydują się na skorzystanie z dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, za jego okres otrzymają zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru tego zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone osobie korzystającej z urlopu (odpowiednio pracownicy lub pracownikowi) co do zasady za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop rodzicielski (art. 36 ust. 1 w zw. z art. 47 ustawy zasiłkowej).