Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 15 (609) z dnia 1.08.2024

Zmiana wysokości podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego po zasiłku chorobowym

Pracownicy przysługuje wynagrodzenie w minimalnej stawce (proporcjonalnej do etatu, który od 1 lutego 2023 r. został podwyższony z 1/2 do pełnego), dodatek stażowy oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne. Dodatek stażowy jest wypłacany obok wynagrodzenia i zasiłku chorobowego, ale nie przysługuje za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego. Pracownica od 20 listopada 2023 r. do dnia porodu (co nastąpiło 1 lipca 2024 r.) przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu zagrożonej ciąży. Czy podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego podlega jakiemuś przeliczeniu?

Tak, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego pracownicy od 1 lipca 2024 r. należy przeliczyć, uwzględniając w niej kwoty dodatku stażowego wypłacone za okres od lutego do października 2023 r., a następnie podwyższyć do kwoty najniższej podstawy wymiaru.

W sytuacji gdy pracownikowi zostaje zmieniony wymiar czasu pracy (w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w miesiącach poprzedzających), to podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby i zasiłku chorobowego (dalej świadczeń chorobowych) stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy (art. 40 ustawy zasiłkowej i art. 92 § 2 K.p.).

Zmiana etatu ma również wpływ na sposób przyjęcia do podstawy wymiaru świadczenia chorobowego składnika wynagrodzenia przysługującego za okresy roczne (tu DWR). Przypominamy, że co do zasady uwzględnia się go w podstawie wymiaru w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 42 ust. 3 ustawy zasiłkowej). Jeśli jednak tak jak w pytaniu nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy i miała ona miejsce już po zakończeniu roku poprzedzającego niezdolność do pracy, to składnik roczny przyjmuje się w kwocie przeliczonej odpowiednio do nowego wymiaru czasu pracy. Polega to na pomnożeniu otrzymanej kwoty składnika rocznego przez współczynnik odpowiadający proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy do poprzedniego wymiaru czasu pracy (por. komentarz ZUS do ustawy zasiłkowej).

Jak wynika z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, jeśli pracownikowi przysługuje składnik wynagrodzenia, który nie jest wypłacany za okresy pobierania danego rodzaju zasiłku, to uwzględnia się go w podstawie jego wymiaru. W pytaniu Czytelnika takim składnikiem wynagrodzenia jest dodatek stażowy, który nie podlegał przyjęciu do podstawy wymiaru wynagrodzenia i zasiłku chorobowego, należy go natomiast wliczyć do podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Ponieważ na mocy art. 43 ustawy zasiłkowej podstawy wymiaru nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo była ona krótsza niż miesiąc kalendarzowy, to zachodzi konieczność przeliczenia podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego bezpośrednio po zasiłku chorobowym poprzez uwzględnienie kwot dodatku stażowego wypłaconego za miesiące, z których wynagrodzenie podlegało uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego.

W związku z tym, że pracownica jest wynagradzana stawką minimalną, należy mieć na uwadze art. 45 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Dla pracowników "niepełnoetatowych" kwota ta jest zmniejszana proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Przepis ten na mocy art. 47 ustawy zasiłkowej oraz art. 92 § 2 K.p. ma również zastosowanie do wynagrodzenia chorobowego, zasiłków opiekuńczego i macierzyńskiego oraz świadczenia rehabilitacyjnego. W tym zakresie dodatkowych wyjaśnień udzielił też ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej, wskazując jak zachować gwarancję najniższej podstawy wymiaru, gdy pracownik otrzymuje składnik wynagrodzenia nieuwzględniany w tej podstawie. W takim przypadku przed podjęciem decyzji o ewentualnym podwyższeniu podstawy wymiaru świadczenia do kwoty najniższej, należy ustalić - tylko dla porównania - tzw. hipotetyczną podstawę wymiaru, w której zostanie uwzględniony składnik do niej nieprzyjmowany. Jeżeli hipotetyczna podstawa wymiaru wyniesie co najmniej tyle, ile kwota najniższej podstawy wymiaru, to do wyliczenia wysokości świadczenia przyjmuje się faktyczną podstawę wymiaru. Z kolei gdy będzie niższa od tej kwoty, to należy ją podwyższyć do najniższej podstawy wymiaru, z tym że obliczonej jako różnica między kwotą minimalnego wynagrodzenia (pomniejszonego o kwotę odpowiadającą 13,71%) i kwotą składnika, do którego pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania świadczenia chorobowego (pomniejszonego o kwotę odpowiadającą 13,71%).

Przyjmujemy założenia z pytania oraz dodatkowo, że pracownica otrzymuje dodatek stażowy w wysokości: w 2022 r. - 6% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, w 2023 r. - 7% tego wynagrodzenia, a w 2024 r. - 8% ww. wynagrodzenia. DWR za 2022 r. (czyli za pracę na 1/2 etatu) wypłacono jej w wysokości 1.621,58 zł.

Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego (od 20 listopada do 22 grudnia 2023 r.), a następnie zasiłku chorobowego (od 23 do 31 grudnia 2023 r.) stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone po zmianie wymiaru czasu pracy, tj. za okres od lutego do października 2023 r. (bez uwzględniania kwot dodatku stażowego, do którego pracownica zachowuje prawo w tym okresie). Do tego wynagrodzenia pracodawca doliczył 1/12 DWR za 2022 r. w kwocie przeliczonej do nowego wymiaru czasu pracy, tj. pomnożonej przez współczynnik odpowiadający proporcji aktualnego wymiaru czasu pracy (1 etat) do poprzedniego wymiaru czasu pracy (0,5 etatu). Podstawa wymiaru wyniosła 3.286,92 zł, zgodnie z wyliczeniem:

• [(3.490 zł - 478,48 zł) x 5 m-cy] + [(3.600 zł - 493,56 zł) x 4 m-ce] = 27.483,36 zł; 27.483,36 zł : 9 m-cy = 3.053,71 zł,
• 1 etat : 0,5 etatu = 2 (współczynnik); 1.621,58 zł x 2 = 3.243,16 zł; (3.243,16 zł - 444,64 zł) : 12 = 233,21 zł,
• 3.053,71 zł + 233,21 zł = 3.286,92 zł.

Stawka dzienna wynosiła 109,56 zł, tj. 3.286,92 zł : 30 = 109,56 zł; 109,56 zł x 100% = 109,56 zł.

Od 1 stycznia 2024 r. podstawa wymiaru zasiłku chorobowego jest niższa od najniższej, zatem podlegała podwyższeniu. W tym celu:

• najpierw ustalono, czy hipotetyczna podstawa wymiaru uwzględniająca dodatek stażowy, do którego pracownica zachowywała prawo w okresie pobierania zasiłku jest niższa od najniższej; podstawa ta wyniosła: 4.242 zł x 8% dodatku stażowego = 339,36 zł; 339,36 zł - 46,52 zł = 292,84 zł; 3.286,92 zł + 292,84 zł = 3.579,76 zł,
• następnie porównano hipotetyczną podstawę do najniższej obowiązującej od 1 stycznia 2024 r.: 3.579,76 zł < 3.660,42 zł,
• podwyższono wyliczoną podstawę wymiaru do kwoty najniższej: 3.660,42 zł - 292,84 zł (kwota dodatku stażowego pomniejszona o 13,71%) = 3.367,58 zł.

Stawka dzienna zasiłku w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2024 r. wynosiła 112,25 zł, tj. 3.367,58 zł : 30 = 112,25 zł; 112,25 zł x 100% = 112,25 zł.

Pracownica z poprzedniego przykładu 1 lipca 2024 r. urodziła dziecko, nabywając od tego dnia prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Za podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego należy przyjąć podstawę wymiaru wcześniej pobieranego zasiłku chorobowego, z tym że po przeliczeniu, uwzględniając kwoty dodatku stażowego wypłacone za miesiące od lutego do października 2023 r.

Przeliczona podstawa wymiaru wyniosła 3.500,68 zł, zgodnie z wyliczeniem:

• wysokość dodatku stażowego od lutego do czerwca 2023 r. - 244,30 zł (3.490 zł x 7%),
• wysokość dodatku stażowego od lipca do października 2023 r. - 252 zł (3.600 zł x 7%),
• [(3.490 zł + 244,30 zł) - 511,97 zł] x 5 m-cy = 16.111,65 zł; [(3.600 zł + 252 zł) - 528,11 zł] x 4 m-ce = 13.295,56 zł; (16.111,65 zł + 13.295,56 zł) : 9 m-cy = 3.267,47 zł,
• przeliczona kwota DWR z poprzedniego przykładu: 233,21 zł,
• podstawa wymiaru zasiłku: 3.267,47 zł + 233,21 zł = 3.500,68 zł.

Ponieważ obliczona podstawa wymiaru jest niższa od najniższej obowiązującej od 1 lipca 2024 r., została podwyższona do kwoty 3.710,47 zł. Stawka dzienna zasiłku macierzyńskiego wynosi 100,80 zł, tj. 3.710,47 zł : 30 = 123,68 zł; 123,68 zł x 81,5% = 100,80 zł.