Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 5 (599) z dnia 1.03.2024

Termin wystąpienia przez przedsiębiorcę o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego

Przedsiębiorca objęty ubezpieczeniami społecznymi, w tym chorobowym, zamierza skorzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego (19 tyg.). W jakim terminie powinien złożyć do ZUS wniosek w tej sprawie? Nadmieniamy, że z pozostałej części urlopu rodzicielskiego korzysta matka dziecka.

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność objęta z tego tytułu ubezpieczeniem chorobowym jest uprawniona do zasiłku macierzyńskiego przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy m.in. jako okres urlopu rodzicielskiego (art. 29a ust. 1 ustawy zasiłkowej). Wymiar tego zasiłku w razie urodzenia się jednego dziecka przy jednym porodzie, podobnie jak urlopu rodzicielskiego, wynosi 41 tygodni. Przysługuje on łącznie obojgu rodzicom dziecka, przy czym każdy z rodziców zachowuje wyłączne prawo do 9 tygodni zasiłku (urlopu rodzicielskiego), tzw. nieprzenoszalna część.

Rodzice mogą dzielić się zasiłkiem macierzyńskim za okres urlopu rodzicielskiego dowolnie, z zachowaniem zasady, że udziela się go nie więcej niż w 5 częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.

Postępowanie w sprawie przyznania i wypłaty zasiłku wszczyna się na wniosek złożony w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez ZUS, na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS lub na adres do doręczeń elektronicznych (art. 61b ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Termin na złożenie wniosku o zasiłek macierzyński nie został określony w ustawie zasiłkowej, lecz wynika z przepisów rozporządzenia zawierającego wykaz dokumentów, które należy przedłożyć, ubiegając się o to świadczenie. Zgodnie z § 24 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz. U. z 2017 r. poz. 87 ze zm.), dalej rozporządzenia, są to:

• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka albo jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez ubezpieczonego, płatnika składek albo ZUS,
• oświadczenie ubezpieczonego o zamiarze albo braku zamiaru korzystania przez drugiego z rodziców dziecka w okresie wskazanym we wniosku z zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego,
• wniosek ubezpieczonego złożony płatnikowi zasiłku macierzyńskiego przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego (np. na formularzu ZUR),
• oświadczenie ubezpieczonego, zawierające NIP i nazwy płatników zasiłku oraz informacje o okresie, za który wypłacono zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego, liczbie części wypłaconego zasiłku za okres tego urlopu oraz stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński został wypłacony.
  
  

Taki też termin wskazuje ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej: "W celu uzyskania zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego, osoba ubezpieczona niebędąca pracownikiem (...) występuje w terminie przed rozpoczęciem korzystania z zasiłku macierzyńskiego za wskazany okres z wnioskiem w tej sprawie do płatnika zasiłku. We wniosku wskazuje okres, w jakim zamierza korzystać z zasiłku macierzyńskiego. (...)".

Zwracamy uwagę! W sprawie terminu złożenia przez przedsiębiorcę wniosku o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w ostatnim czasie wypowiedział się Sąd Rejonowy w Szczecinie. W wyroku z 10 października 2023 r. (sygn. akt IX U 81/23) stwierdził, że: "(...) Brak określenia w ustawie zasiłkowej terminu do wystąpienia z wnioskiem o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający rozmiarem urlopowi rodzicielskiemu oznacza, iż zastosowanie w tym przypadku znaleźć musi art. 67 tej ustawy przewidujący, iż roszczenie o wypłatę zasiłku macierzyńskiego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. (...) Gdyby wolą ustawodawcy było uzależnienie prawa do zasiłku macierzyńskiego od złożenia wniosku przed dniem korzystania ze świadczenia pominąłby zasiłek macierzyński wśród wymienionych w art. 67 ust. 1 świadczeń czy wyeliminował go przy kolejnych licznych nowelizacjach, czego nie uczynił. (...)

W art. 61b ust. 6 ustawy zasiłkowej ustawodawca wskazał, że minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, zakres informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku lub jego wysokość (...) oraz dokumenty niezbędne do przyznania i wypłaty zasiłków (...) mając na uwadze konieczność zapewnienia sprawnego i terminowego ustalania prawa do zasiłków i dokonywania ich wypłaty. To właśnie na podstawie tej delegacji ustawowej wydane zostało rozporządzenie (rozporządzenie MRPiPS w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków - przyp. red.) (...).

(...) Wskazane rozporządzenie, jak wynika już z jego nazwy, dotyczy dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków, wprowadza jednak w przytoczonej regulacji nie tylko wymienienie takich dokumentów, ale i termin ich złożenia. Wykracza tym samym zarówno poza przedmiot określony w jego nazwie, jak i przede wszystkim delegację ustawową wskazaną w ustawie zasiłkowej. Delegacja ta bowiem nie pozostawia aktowi wykonawczemu określenia terminów do złożenia informacji i dokumentów, a tylko wskazanie zakresu informacji i (rodzaju) dokumentów. Oznacza to, iż we wskazanym zakresie rozporządzenie nie jest zgodne z art. 61b ust. 6 ustawy zasiłkowej, a w konsekwencji z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. (...)".