Zasiłek macierzyński także dla ojca dziecka

Zasiłek macierzyński jest jednym ze świadczeń wypłacanych z ubezpieczenia chorobowego. W głównej mierze korzystają z niego ubezpieczone, które urodziły dziecko. Przysługuje on wówczas przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Świadczenie to zostało również zagwarantowane ubezpieczonym ojcom dzieci i to nie tylko za okres urlopu ojcowskiego, ale także - po spełnieniu określonych warunków - za okres urlopów przewidzianych dla matki dziecka.

Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy m.in. jako okres:

urlopu macierzyńskiego,
urlopu rodzicielskiego oraz
urlopu ojcowskiego.

Mogą z niego korzystać osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu. Przy czym bez znaczenia jest tu, czy jest to ubezpieczenie obowiązkowe (jak w przypadku pracowników), czy też dobrowolne (m.in. dla osób zatrudnionych na umowę zlecenia lub prowadzących własną działalność pozarolniczą).

Urlop macierzyński

Ubezpieczona, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko, nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego. Wystarczy, że fakt przyjścia dziecka na świat potwierdzi skróconym odpisem aktu urodzenia dziecka.

Świadczenie to, tak jak urlop macierzyński, przysługuje jej, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, odpowiednio przez okres 20, 31, 33, 35 lub 37 tygodni.

W niektórych sytuacjach prawo do tego świadczenia może przejąć lub też uzyskać ubezpieczony ojciec dziecka. Ma to miejsce w przypadkach, o których mowa w art. 29 ust. 3, 5-10 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową (patrz ramka).

Przy czym łączna liczba dni świadczenia wykorzystanego przez oboje rodziców nie może przekroczyć odpowiedniego do ilości dzieci urodzonych przy jednym porodzie wymiaru urlopu macierzyńskiego. Dlatego też okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego dla ojca dziecka zmniejsza się o okres: wypłaty tego zasiłku ubezpieczonej - matce dziecka lub przez który matka dziecka korzystała, na podstawie przepisów odrębnych, z prawa do urlopu macierzyńskiego.

Urlop rodzicielski

Z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego mogą na równych prawach, w tym naprzemiennie, a nawet jednocześnie, korzystać ubezpieczeni rodzice dziecka, po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego. I w tym przypadku łączny okres zasiłku macierzyńskiego nie może przekraczać wymiaru urlopu rodzicielskiego określonego przepisami Kodeksu pracy. Wynosi on odpowiednio:

do 32 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
do 34 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Urlop rodzicielski, a tym samym i zasiłek macierzyński za okres tego urlopu jest udzielany:

jednorazowo albo w częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia,
bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego,
nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia.

Przy czym w wymiarze do 16 tygodni może być on udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu.

Kalkulator urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.

Urlop ojcowski

Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego przewidziany jest wyłącznie dla ubezpieczonych ojców wychowujących dzieci. Przysługuje on za okres do 2 tygodni, które mogą być wykorzystane jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień. Przy czym należny jest nie dłużej niż odpowiednio:

do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia albo
do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia lub - w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - 10. roku życia.

**Uprawnieni do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka**
Rodzaj urlopu, za który zasiłek macierzyński przysługuje	Uprawnieni do świadczenia
urlop macierzyński	co do zasady ubezpieczona matka dziecka, ale w niektórych przypadkach* również ubezpieczony ojciec dziecka
urlop rodzicielski	na równych prawach (w tym także jednocześnie) ubezpieczona matka dziecka i ubezpieczony ojciec dziecka
urlop ojcowski	wyłącznie ubezpieczony ojciec dziecka

*	określonych w art. 29 ust. 3, 5-10 ustawy zasiłkowej

Okoliczności uzasadniające przyznanie ojcu dziecka prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego:

»	rezygnacja przez ubezpieczoną - matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie,
»	rezygnacja przez ubezpieczoną - matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z pobierania zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie,
»	przebywanie ubezpieczonej - matki dziecka w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu przez nią zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie - wówczas zasiłek macierzyński ubezpieczonej - matki dziecka przerywa się na okres, w którym z zasiłku tego korzysta ubezpieczony - ojciec dziecka,
»	zgon ubezpieczonej - matki dziecka,
»	zgon matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem chorobowym albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem,
»	porzucenie dziecka przez ubezpieczoną - matkę dziecka, po wykorzystaniu przez nią 8 tygodni zasiłku macierzyńskiego po porodzie,
»	porzucenie dziecka przez matkę nieobjętą ubezpieczeniem chorobowym albo nieposiadającą tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem,
»	niemożność sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę nieobjętą ubezpieczeniem chorobowym albo nieposiadającą tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji,
»	podjęcie przez matkę dziecka, nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem chorobowym, zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy - do wyczerpania wymiaru zasiłku, nie dłużej jednak niż przez okres trwania zatrudnienia matki dziecka.