Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 12 (510) z dnia 10.06.2020

Zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę z pracownicą w ciąży z powodu likwidacji pracodawcy

1) Z powodu problemów finansowych wywołanych COVID-19 zakład pracy znajduje się w likwidacji. Jedna z pracownic jest w ciąży. Czy po rozwiązaniu z nią umowy o pracę będą jej przysługiwały jakieś świadczenia, a po porodzie zasiłek macierzyński?

Pracownica z pytania po ustaniu zatrudnienia może ubiegać się w ZUS o zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, a po urodzeniu dziecka o zasiłek macierzyński.

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem z pracownicą w ciąży tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji (art. 177 § 4 K.p.). Jeśli nie ma możliwości zapewnienia jej w tym okresie innego zatrudnienia, przysługują jej świadczenia określone w odrębnych przepisach. W takim przypadku ma ona prawo:

• do dnia poprzedzającego dzień porodu - do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% podstawy wymiaru (art. 30 ust. 3 ustawy zasiłkowej),
   
• od dnia urodzenia dziecka - do zasiłku macierzyńskiego (art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej).

Zasiłek macierzyński przysługuje za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, jak również urlopu rodzicielskiego (o ile matka dziecka wystąpi z odpowiednim wnioskiem w tej sprawie), czyli w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie łącznie przez 52 tygodnie (20 tyg. + 32 tyg.). Jest on wypłacany w wysokości 100% podstawy wymiaru. Natomiast za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie - przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru za pierwsze 6 tygodni, a za pozostały okres (26 tyg.) - 60% podstawy wymiaru. Jeśli jednak wniosek o wypłatę zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze zostanie złożony w ciągu 21 dni od porodu, to wysokość zasiłku za wszystkie ww. okresy (tj. 52 tyg.) wynosi 80% podstawy wymiaru.

2) Jak należy rozumieć określenie "zapewnienie innego zatrudnienia", o którym mowa w art. 30 ustawy zasiłkowej?

Zdaniem Sądu Najwyższego zaprezentowanym w wyroku z 17 czerwca 2011 r. (sygn. akt II UK 374/10, OSNP 2012/15-16/202) zapewnienie innego zatrudnienia to: "(...) przedstawienie pracownicy w okresie ciąży realnej propozycji nawiązania stosunku pracy na stanowisku odpowiadającym jej kwalifikacjom zawodowym, niestanowiącego zagrożenia dla stanu ciąży i uwzględniającego jej sytuację osobistą oraz rodzinną (art. 177 § 4 K.p.).". Wyrok ten cytowały Sądy Okręgowe m.in. w Warszawie (sygn. akt VII Ua 84/18) oraz w Kaliszu (sygn. akt V Pa 16/17).

Oznacza to, że obowiązek zapewnienia innego zatrudnienia pracownicy w okresie ciąży spoczywa na pracodawcy, który ogłasza upadłość lub likwidację firmy. Nie polega to na wskazaniu przez pracodawcę jakiegokolwiek dowolnego zatrudnienia. Proponowane zatrudnienie powinno odpowiadać kwalifikacjom zawodowym pracownicy i nie może być zagrożeniem dla stanu ciąży. Musi również uwzględniać sytuację osobistą i rodzinną pracownicy. W razie niespełnienia tych warunków, pracownica może odmówić przyjęcia zatrudnienia, bez utraty prawa do zasiłku, o którym mowa.

3) Jakie dokumenty powinny być złożone, aby pracownica z pytania 1 otrzymała zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, a następnie zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopom związanym z rodzicielstwem?

Zarówno prawo do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, jak i do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu zatrudnienia za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, a następnie rodzicielskiemu ustala ZUS na podstawie dokumentacji złożonej przez płatnika składek i ubezpieczoną.

Dokumenty niezbędne do przyznania i wypłaty zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego określa § 2 ust. 1 pkt 1 i § 13 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków... (Dz. U. z 2017 r. poz. 87). Są to:

• zaświadczenie płatnika składek Z-3 sporządzone przez byłego pracodawcę, 
   
• zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku stwierdzające stan ciąży ubezpieczonej w okresie zatrudnienia, 
   
• świadectwo pracy lub inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, 
   
• oświadczenie ubezpieczonej, że nie zapewniono jej innego zatrudnienia (takie oświadczenie zawarte jest w opracowanym przez ZUS wniosku ZAS-55).

Dla celów wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu wystarczy, że matka dziecka korzystająca wcześniej z zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego dostarczy do ZUS:

• wniosek o zasiłek (np. na druku ZAM),
   
• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopię potwierdzoną przez ZUS za zgodność z oryginałem.

Druki Z-3, ZAS-55, ZAM i ZUR dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl

Z kolei dla uzyskania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego niezbędne jest złożenie wniosku, np. na druku ZUR, przed rozpoczęciem korzystania z tego zasiłku za wskazany okres (w wymiarze wielokrotności tygodnia). Przy czym wniosek o to świadczenie była pracownica może także złożyć wcześniej na druku ZAM, ubiegając się o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego. W przypadku gdy wniosek nie zostanie sporządzony odpowiednio na druku ZUR/ZAM, to matka dziecka powinna także dołączyć oświadczenie o braku zamiaru korzystania przez drugiego z rodziców dziecka z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w okresie wskazanym we wniosku albo o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z tego zasiłku w okresie objętym wnioskiem.