Gazeta Podatkowa nr 54 (991) z dnia 8.07.2013

Rezygnacja z rocznego zasiłku macierzyńskiego

Od 17 czerwca br. istnieje możliwość skorzystania z rocznego (a niekiedy nawet dłuższego) zasiłku z tytułu macierzyństwa. Stało się tak za sprawą ustawy nowelizującej Kodeks pracy oraz niektóre inne ustawy, w głównej mierze wydłużającej dodatkowy urlop macierzyński oraz wprowadzającej nowy półroczny urlop rodzicielski.

Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy m.in. jako okres:

• podstawowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, wynoszącego - w zależności od liczby dzieci urodzonych lub przyjętych jednocześnie na wychowanie - 20, 31, 33, 35 lub 37 tygodni,
   
• dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, w wymiarze odpowiednio do 6 lub 8 tygodni,

a także, od 17 czerwca br.

• urlopu rodzicielskiego - wynoszącego niezależnie od liczby dzieci (urodzonych lub przyjętych na wychowanie) maksymalnie 26 tygodni.

Stanowi o tym art. 29 ust. 5 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Z prawa do tego świadczenia mogą zatem skorzystać nie tylko pracownicy, ale i inne osoby, w tym m.in. zatrudnione na umowę zlecenia albo prowadzące własną działalność pozarolniczą. Warunkiem jednak jest, aby odpowiednio:

• poród lub
   
• przyjęcie na wychowanie dziecka w wieku do 7. lub - w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - 10. roku życia, i wystąpienie do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia, albo
   
• przyjęcie na wychowanie dziecka jak wyżej w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej,

nastąpiło w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego.

Wnioskowanie od razu o cały należny okres

Podstawowy urlop (zasiłek) macierzyński przyznawany jest na pełny, obligatoryjny, przewidziany w Kodeksie pracy okres (odpowiednio od 20 do 37 tygodni), po przedłożeniu dokumentów potwierdzających prawo do tego świadczenia. Zostały one wymienione w § 9-13 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2012 r. poz. 444).

Pozostałe urlopy z tytułu macierzyństwa mają charakter fakultatywny. To, czy w ogóle ubezpieczony skorzysta z zasiłku i ewentualnie w jakim wymiarze zależy więc wyłącznie od niego.

Świadczenie za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, jak i urlopu rodzicielskiego przyznawane jest na złożony w odpowiednim terminie wniosek ubezpieczonego, jednorazowo lub w częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej (patrz tabela).

Ustawodawca, wprowadzając urlop rodzicielski, przewidział również możliwość wystąpienia o cały należny z tytułu macierzyństwa koszyk świadczeń jednorazowo. Z tym że powinno ono nastąpić nie później niż 14 dni po porodzie. Należy podkreślić, iż taka decyzja przekłada się odpowiednio na wysokość świadczenia. Wówczas zamiast 100%, a następnie 60%, przez cały okres przysługuje zasiłek w wysokości 80% podstawy wymiaru świadczenia. Szczegóły w tym zakresie zostały określone w art. 31 ustawy zasiłkowej.

Możliwa rezygnacja

Podjęcie tuż po porodzie (przyjęciu dziecka na wychowanie) decyzji o całorocznym urlopie (zasiłku) z tytułu macierzyństwa nie oznacza, że jest ona nieodwracalna. Ustawodawca w art. 179² § 1 i art. 179³ § 1 K.p. zagwarantował bowiem w takim przypadku możliwość rezygnacji z korzystania z:

• dodatkowego urlopu macierzyńskiego - w całości lub w części albo tylko
   
• urlopu rodzicielskiego - w całości lub w części.

Przy czym warto pamiętać, iż w takim przypadku nie zawsze można liczyć na wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru. Pisaliśmy o tym m.in. w GP nr 50 z br. w artykule "Czy warto od razu występować o roczny urlop z tytułu macierzyństwa?".

Ubezpieczeni mogą zrezygnować z wymienionych urlopów (odpowiednio zasiłków) w ogóle lub też na poczet drugiego z rodziców. Co więcej, możliwy jest także powrót do uprawnień po ich częściowym wykorzystaniu przez tego drugiego rodzica. Oczywiście przy zachowaniu ciągłości tych urlopów.

Ważne terminy

Co prawda pracodawca zobowiązany jest uwzględnić wniosek pracownika o rezygnacji z dalszego korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i/lub urlopu rodzicielskiego, jednak pod warunkiem, że zostanie o tym fakcie odpowiednio wcześnie poinformowany. Pisemny wniosek w tej sprawie powinien być złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28.05.2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 675)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.)