Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 20 (350) z dnia 10.10.2013

Zasiłek macierzyński dla pracownicy prowadzącej jednocześnie działalność gospodarczą

Czy pracownica prowadząca jednocześnie działalność gospodarczą, będzie uprawniona do zasiłku macierzyńskiego z dwóch tytułów? W jaki sposób zostanie ustalona podstawa wymiaru zasiłku z działalności?

Jeżeli osoba, o której mowa w pytaniu, urodzi dziecko w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z obydwu tytułów, to tak. Tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (w tym do ubezpieczenia chorobowego) jest umowa o pracę. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe z działalności są dobrowolne, jeżeli przychód z umowy o pracę podlegający oskładkowaniu wynosi w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Taka osoba nie może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z działalności. Ubezpieczenie to występuje bowiem tylko obok obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych.

W tym przypadku pracownica wykonująca jednocześnie działalność gospodarczą otrzyma zasiłek macierzyński tylko z tytułu pracowniczego ubezpieczenia. Podstawę wymiaru tego zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie uzyskane za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym pracownica rozpoczęła korzystanie z urlopu macierzyńskiego (art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej). Jeśli przed porodem korzystała z zasiłku chorobowego, to do podstawy przyjąć należy wynagrodzenie za miesiące poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy z powodu choroby. Tak wynika z art. 43 ustawy zasiłkowej, w myśl którego w takiej sytuacji nie ustala się nowej podstawy wymiaru zasiłku.

Gdyby pracownica była zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy i uzyskiwała przychód podlegający oskładkowaniu w przeliczeniu na okres miesiąca w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia za pracę, wówczas podlegałaby obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym także z tytułu prowadzonej działalności, a ponadto mogłaby przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zakładając, że przystąpiłaby do tego ubezpieczenia, to nabyłaby prawo do zasiłku macierzyńskiego również z działalności.

Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego z tytułu ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej działalność gospodarczą ustalana jest zgodnie z art. 48 ustawy zasiłkowej. Stanowi ją przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Za przychód ten uważa się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe.

Przypominamy, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a także na ubezpieczenie chorobowe) osoby prowadzącej działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (odpowiednio 30% minimalnego wynagrodzenia). Przy czym podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (art. 20 ust. 3 ustawy o sus). W okresie od 1 września do 30 listopada 2013 r. jest to kwota w wysokości 9.031,28 zł miesięcznie (250% z 3.612,51 zł).

Pracownica zatrudniona na 1/2 etatu otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej wynoszącej 1.000 zł. Ponadto od 1 czerwca 2013 r. prowadzi działalność gospodarczą, z tytułu której podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Składki na przedmiotowe ubezpieczenia z działalności opłaca od zadeklarowanej kwoty 5.000 zł.

W dniu 18 września 2013 r. ubezpieczona urodziła dziecko, nabywając od tego dnia prawo do zasiłku macierzyńskiego zarówno z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, jak też z tytułu ubezpieczenia jako osoba prowadząca działalność.

Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego wynosi:

• 862,90 zł z tytułu umowy o pracę, tj. [(1.000 zł - 137,10 zł) x 12 m-cy] : 12 m-cy,
   
• 4.314,50 zł z tytułu prowadzonej działalności, tj. [(5.000 zł - 685,50 zł) x 3 m-ce] : 3 m-ce.

W sytuacji, gdy urodzenie dziecka ma miejsce w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego dla osób prowadzących działalność stanowi najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% (art. 49 pkt 1 ustawy zasiłkowej). Gdyby więc osoba prowadząca działalność, o której mowa w przykładzie, przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 września 2013 r., to pomimo opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty 5.000 zł, podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego wyniosłaby 1.922,37 zł, tj. 2.227,80 zł - 305,43 zł.

Zwracamy uwagę! Od 1 grudnia 2013 r. nastąpią zmiany w ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków dla osób niebędących pracownikami. Na mocy art. 49 ustawy zasiłkowej w brzmieniu wprowadzonym ustawą z dnia 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa (Dz. U. poz. 996), jeżeli niezdolność do pracy powstanie przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a okres ubezpieczenia chorobowego rozpocznie się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy ustaleniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego będzie miał zastosowanie odpowiednio przepis art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Oznacza to, że jako podstawa wymiaru zasiłku zostanie przyjęty przychód, który ubezpieczony niebędący pracownikiem osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy (tj. po uzupełnieniu). W związku z tym osobom prowadzącym działalność, które nabędą prawo do zasiłku w pierwszym miesiącu ubezpieczenia chorobowego - jeśli okres tego ubezpieczenia rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu - ZUS obliczy wysokość tego zasiłku od pełnej zadeklarowanej kwoty podstawy wymiaru składek (pomniejszonej o kwotę odpowiadającą 13,71%), bez względu na okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu w tym miesiącu.