Gazeta Podatkowa nr 65 (1106) z dnia 14.08.2014

Świadczenia należne pracownikowi łączącemu urlop rodzicielski z pracą

Minął już rok, odkąd do katalogu urlopów z tytułu macierzyństwa dodano urlop rodzicielski. Pracownicy mogą na nim przebywać, z prawem do zasiłku macierzyńskiego, przez okres 26 tygodni, niezależnie od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu lub przyjętych jednocześnie na wychowanie. Co więcej, korzystanie z tego urlopu, podobnie jak w przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, można łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu. Taka aktywność zawodowa, choć tylko w częściowym wymiarze czasu pracy, spowoduje obniżenie wysokości zasiłku macierzyńskiego. Jednocześnie jednak da możliwość, w razie niezdolności do pracy, do skorzystania ze świadczeń chorobowych.

Zasiłek macierzyński

Pracownica, która w okresie zatrudnienia, a tym samym podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, urodzi dziecko, nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego. Podobnie jest w razie:

• przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do 7. lub - w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - 10. roku życia, i wystąpienia do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia lub
   
• przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku jak wyżej - w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Świadczenie to przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

• urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,
   
• dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,

oraz - począwszy od 17 czerwca 2013 r.

• urlopu rodzicielskiego.

Może z niego korzystać zarówno matka, jak i - po spełnieniu określonych warunków - ubezpieczony ojciec dziecka.

Stanowi o tym art. 29 i 29a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową, która jednocześnie (w art. 30) dopuszcza możliwość korzystania z zasiłku macierzyńskiego także w przypadku urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Przy czym wymagane tu jest, aby ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

• wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo
   
• z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

Możliwość powrotu do pracy

Biorąc pod uwagę okresy poszczególnych urlopów macierzyńskich i urlopu rodzicielskiego, z zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia podczas jednego porodu lub przyjęcia jednocześnie na wychowanie jednego dziecka, można korzystać przez okres jednego roku (52 tygodni). Przy większej liczbie dzieci - urodzonych podczas jednego porodu lub przyjętych jednocześnie na wychowanie - okres ten jest jeszcze dłuższy, wynosi bowiem odpowiednio: 65, 67, 69 lub 71 tygodni. Taki właśnie okres rodzice lub opiekunowie mogą przeznaczyć na opiekę nad dzieckiem.

Nie każdemu jednak tak długa przerwa w aktywności zawodowej jest na rękę. Tym bardziej, że o ile za okres podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 100% podstawy jego wymiaru, to za okres urlopu rodzicielskiego już tylko w wysokości 60% takiej podstawy. Stanowi o tym art. 31 ustawy zasiłkowej, który co prawda przewiduje możliwość pobierania tego świadczenia za cały okres wszystkich wymienionych urlopów w jednakowej wysokości, jednak wówczas wynosi ona 80% podstawy zasiłku.

Dlatego też część rodziców i opiekunów korzysta z możliwości, jaką dopuścił ustawodawca w art. 182¹ § 5 i 6, art. 182^1a § 6 oraz art. 183 § 4 i 5 Kodeksu pracy. W świetle przytoczonych przepisów, pracownik może łączyć korzystanie z:

• dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
   
• dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz
   
• urlopu rodzicielskiego,

z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu. Przy czym praca ta nie może przekraczać połowy pełnego wymiaru czasu pracy.

Jeśli pracownik podejmie taką pracę, wówczas odpowiednio dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, w trakcie którego świadczona jest praca, udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.

Na wniosek pracownika

Podjęcie pracy przez pracownika przebywającego na zasiłku macierzyńskim następuje na jego pisemny wniosek złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed planowanym rozpoczęciem wykonywania pracy. We wniosku tym pracownik powinien wskazać:

• wymiar czasu pracy, w jakim ma być ona świadczona oraz
   
• okres, przez który ma następować łączenie korzystania z danego urlopu z wykonywaniem pracy.

Pracodawca co do zasady powinien uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca powinien powiadomić pracownika na piśmie.

Zmniejszony zasiłek

Podjęcie takiej pracy nie pozostaje jednak bez wpływu na pobierany zasiłek macierzyński. Wysokość tego świadczenia pomniejsza się bowiem proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu. Wynika to wprost z art. 29 ust. 7 ustawy zasiłkowej.

Za okres urlopu łączonego z pracą pracownik otrzymuje zatem:

• wynagrodzenie za świadczoną pracę oraz
   
• zasiłek macierzyński w odpowiednio zmniejszonej wysokości (przykład).

Warto jednak dodać, iż nic nie stoi na przeszkodzie, aby np. pracownica przebywająca na podstawowym lub dodatkowym urlopie macierzyńskim albo urlopie rodzicielskim podjęła przykładowo pracę w ramach umowy zlecenia. Nawet jeśli zawrze tę umowę z własnym pracodawcą, biorąc pod uwagę, iż nie będzie ona spełniała znamion umowy o pracę, nie będzie to podstawą do zmniejszenia wysokości pobieranego przez ubezpieczoną zasiłku macierzyńskiego.

Po zawarciu umowy zlecenia pracownica będzie zatem mogła otrzymywać:

• wynagrodzenie za pracę wykonywaną w ramach umowy zlecenia oraz
   
• zasiłek macierzyński w dotychczasowej (pełnej) wysokości.

Uprawnienia do świadczeń chorobowych

Co jednak, gdy po podjęciu pracy w niższym wymiarze czasu pracy pracownik zachoruje albo jego dziecko lub inny chory członek rodziny będzie wymagał opieki? W takim przypadku, zamiast wynagrodzenia za pracę, której nie będzie wówczas świadczył, obok zmniejszonego zasiłku macierzyńskiego pracownik otrzyma odpowiednio:

• wynagrodzenie chorobowe w oparciu o art. 92 Kodeksu pracy i/lub zasiłek chorobowy, albo
   
• zasiłek opiekuńczy - o ile oczywiście spełnia warunki do otrzymania tego świadczenia, określone w art. 32,33 i 34 ustawy zasiłkowej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)