Dokumentowanie prawa do zasiłku macierzyńskiego

Obecnie osoby ubezpieczone mogą korzystać z zasiłku macierzyńskiego przez rok, a nawet i dłużej (przy większej liczbie dzieci urodzonych podczas jednego porodu lub przyjętych jednocześnie na wychowanie). O ile jednak podstawowy urlop macierzyński/na warunkach urlopu macierzyńskiego jest przyznawany obligatoryjnie, to o pozostałe urlopy (dodatkowy macierzyński i rodzicielski) trzeba wystąpić ze stosownym wnioskiem, załączając do niego wymagane w danych okolicznościach dokumenty.

Uprawnieni do zasiłku

Zasiłek macierzyński przysługuje za okresy odpowiadające okresom:

urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, zwanego podstawowym,
dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,
urlopu rodzicielskiego,
urlopu ojcowskiego.

W celu uzyskania prawa do tego świadczenia wymagane jest jednak, aby urodzenie dziecka lub odpowiednio:

przyjęcie na wychowanie dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia, i wystąpienie do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia albo
przyjęcie dziecka w wieku j.w. na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej,

nastąpiło w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego.

Uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego daje również urodzenie dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, pod warunkiem jednak, że ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub też
z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

Kwestię tę reguluje art. 29 i 30 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Wymagana dokumentacja

Dowody wymagane dla celów ustalania uprawnień do zasiłku macierzyńskiego zostały szczegółowo określone w § 9-20 stosownego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej, zwanego dalej rozporządzeniem. Jednym z nich i jednocześnie podstawowym jest dokument potwierdzający fakt przyjścia dziecka na świat lub przyjęcia dziecka na wychowanie (patrz ramka).

Pozostałe wymagane dokumenty są zróżnicowane m.in. w zależności od tego:

kto i w którym momencie ubiega się o przyznanie zasiłku macierzyńskiego oraz za okres jakiego urlopu,
czy wcześniej z zasiłku macierzyńskiego korzystał drugi z rodziców lub opiekunów.

Dokumenty potwierdzające uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego z tytułu:

»	urodzenia się dziecka:
	-	zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku lub spełniające określone warunki zaświadczenie zagranicznego zakładu leczniczego lub zagranicznego lekarza, określające przewidywaną datę porodu - za okres przed porodem i/lub
	-	skrócony odpis aktu urodzenia dziecka albo zagraniczny akt urodzenia dziecka lub ich kopia potwierdzona przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem - za okres po porodzie,
»	przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienia do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie:
	-	oświadczenie ubezpieczonego, kiedy dziecko zostało przyjęte na wychowanie,
	-	zaświadczenie sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu o przysposobienie dziecka, zawierające datę urodzenia dziecka, albo jego kopia potwierdzona przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem,
»	przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej:
	-	prawomocne orzeczenie sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo umowa cywilnoprawna zawarta pomiędzy rodziną zastępczą a starostą lub ich kopia potwierdzona przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem,
	-	dokument potwierdzający wiek dziecka.

Przy podziale zasiłku

Z prawa do zasiłku macierzyńskiego rodzice i opiekunowie dzieci mogą korzystać naprzemiennie, a za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego nawet jednocześnie, oczywiście z zachowaniem reguł przyznawania uprawnień do tych urlopów, określonych w art. 179¹-183¹ Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Dotyczą one m.in. łącznego wymiaru należnych urlopów, podziału urlopów na części, terminu ubiegania się o ich udzielenie, zachowania ciągłości między poszczególnymi urlopami lub ich częściami.

Przykładowo łączny wymiar pobranego przez rodziców lub opiekunów dziecka (dzieci) zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego nie może przekroczyć 26 tygodni, a za okres wszystkich należnych z tego tytułu urlopów odpowiednio 52 lub - w przypadku urodzenia podczas jednego porodu lub przyjęcia jednocześnie na wychowanie więcej niż jednego dziecka - 65, 67, 69 albo 71 tygodni.

Wyjątek stanowi tu zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu ojcowskiego, który - jak sama nazwa wskazuje - przewidziany jest wyłącznie dla ubezpieczonych ojców wychowujących dzieci. Świadczenie to przysługuje bowiem niezależnie od uprawnień do zasiłku macierzyńskiego za okres pozostałych urlopów.

Gdy więc o zasiłek macierzyński za pozostałą do wykorzystania część podstawowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego i/lub urlopu rodzicielskiego zamierza ubiegać się drugi z rodziców lub opiekunów dziecka, płatnik świadczenia, oprócz wniosku, musi uzyskać informacje, za jaki okres i jaki urlop został już wykorzystany przez drugą upoważnioną do niego osobę. Dlatego też osoba występująca o zasiłek macierzyński powinna przedłożyć zaświadczenie wystawione przez płatnika zasiłku o:

okresie, za który zasiłek macierzyński wypłacono drugiemu z rodziców dziecka,
liczbie części wypłaconego zasiłku za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego oraz
stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał drugiemu z rodziców dziecka.

Dodatkowo powinno ono zawierać:

imię, nazwisko i PESEL rodzica dziecka, korzystającego wcześniej z zasiłku macierzyńskiego, albo serię i numer dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL.

Gdy płatnikiem zasiłku jest ZUS

Jeżeli płatnik składek nie jest uprawniony do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, powinien przekazać do ZUS dokumenty niezbędne do ustalenia uprawnień do zasiłku macierzyńskiego oraz jego wysokości. Przede wszystkim do wskazanych wcześniej dowodów należy załączyć zaświadczenie płatnika składek sporządzone odpowiednio na druku ZUS Z-3 (w przypadku pracowników) lub ZUS Z-3a (dla ubezpieczonych niebędących pracownikami, w tym m.in. zatrudnionych na umowę zlecenia).

W zaświadczeniu tym płatnik składek powinien wskazać m.in.:

okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu,
okres wypłaconego wynagrodzenia chorobowego i/lub zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego oraz zasiłku macierzyńskiego wraz z jego stawką procentową,
okres udzielonego podstawowego i/lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego,
składniki wynagrodzenia lub przychodu stanowiące podstawę wymiaru zasiłku.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2.04.2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. poz. 444 ze zm.)