Gazeta Podatkowa nr 27 (1172) z dnia 2.04.2015

Ustalanie okresu należnego zasiłku macierzyńskiego

Osoby, które spełnią warunki do nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego, mogą z niego korzystać przez maksymalny przewidziany przepisami okres, nawet jeśli następnego dnia po porodzie ustanie tytuł ubezpieczenia chorobowego. W tym celu muszą jednak w odpowiednim czasie wystąpić ze stosownym(i) wnioskiem(ami), pamiętając jednocześnie, żeby między poszczególnymi okresami urlopów, za które świadczenie to ma przysługiwać, nie było ani jednego dnia przerwy.

Uprawnieni do zasiłku

Kobieta, która urodziła dziecko:

• w okresie ubezpieczenia chorobowego lub
   
• w okresie urlopu wychowawczego albo
   
• po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:
   
• wskutek ogłoszenia upadłości/likwidacji pracodawcy lub,
   
• z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu,

może skorzystać z prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Świadczenie to przysługuje wówczas przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres "podstawowego" urlopu macierzyńskiego, a także dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Stanowi o tym art. 29 ust. 1 pkt 1 i ust. 5 oraz art. 30 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Nie tylko dla pracownic

Nie oznacza to jednak, że zasiłek macierzyński przewidziany jest tylko dla pracownic. Ze świadczenia tego mogą korzystać także kobiety, które urodziły dziecko w trakcie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu (np. zatrudnienia na umowę zlecenia albo prowadzenia własnej działalności pozarolniczej).

Co więcej, o ile co do zasady "podstawowy" urlop macierzyński (zasiłek za okres tego urlopu) przysługuje wyłącznie matce dziecka, to z pozostałych wymienionych wcześniej urlopów na równych prawach mogą korzystać oboje z rodziców - naprzemiennie, a nawet - za okres urlopu rodzicielskiego - jednocześnie. Oczywiście przy zachowaniu zasad przewidzianych w przepisach Kodeksu pracy.

Okres należnego świadczenia

Zasiłek macierzyński przysługuje za każdy dzień okresu urlopu z tytułu macierzyństwa, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

W przypadku urodzenia podczas jednego porodu jednego dziecka zasiłek macierzyński można pobierać przez rok, a dokładnie przez 364 dni (patrz tabela), nawet jeśli przykładowo następnego dnia po porodzie ustanie tytuł ubezpieczenia chorobowego (np. gdy umowa o pracę zostanie przedłużona do dnia porodu). W takim przypadku zasiłek macierzyński za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego wypłacany jest przez ZUS.

Kalkulator urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.

Warto dodać, że ubezpieczona może skorzystać z urlopu (zasiłku) macierzyńskiego jeszcze przed porodem. Przy czym przed przewidywaną datą porodu może przypadać nie więcej niż 6 tygodni tego urlopu. Wówczas po porodzie przysługuje urlop (zasiłek) macierzyński niewykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania pełnego należnego okresu (art. 180 § 3 i 4 Kodeksu pracy).

Jeżeli jednak pracownica (ubezpieczona) nie korzystała z urlopu (zasiłku) macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest zawsze dzień porodu (art. 183¹ § 2 Kodeksu pracy). Zasada ta obowiązuje także wówczas, gdy dziecko przyszło na świat w trakcie przebywania jego matki na zasiłku chorobowym lub świadczeniu rehabilitacyjnym.

Zasady przyznawania prawa do zasiłku

Przy udzielaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, a tym samym zasiłku za okres tych urlopów, obowiązują pewne zasady. Ich nieprzestrzeganie może pozbawić możliwości nabycia stosownych uprawnień. Chodzi tu w głównej mierze o:

» zachowanie ciągłości okresu

Poszczególne urlopy z tytułu macierzyństwa (lub ich części), a tym samym zasiłek za okres tych urlopów, muszą przypadać bezpośrednio po sobie, a więc bez ani jednego dnia przerwy, choćby nawet miała ona przypadać na dzień ustawowo wolny od pracy. Dodatkowy urlop macierzyński przyznawany jest zatem bezpośrednio po wykorzystaniu "podstawowego" urlopu macierzyńskiego, natomiast urlop rodzicielski bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze.

Jeżeli ze świadczeń naprzemiennie korzystają oboje z rodziców, wówczas ciągłość musi być zachowana między wykorzystywanymi przez tych rodziców okresami.

» terminowe złożenie wniosku

Dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski, a tym samym zasiłek macierzyński za okres tych urlopów, przyznawany jest na wniosek ubezpieczonych. Aby jednak był on skuteczny, pracownik powinien go złożyć w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem danego urlopu lub jego części.

W przypadku osób niebędących pracownikami, wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający tym urlopom należy złożyć przed rozpoczęciem pobierania zasiłku macierzyńskiego za kolejny okres, tj. najpóźniej w ostatnim dniu zasiłku należnego za okres wcześniej przyznany.

» odpowiednie podzielenie urlopu

Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo albo w dwóch częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej - w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności. Przy czym tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym.

Podobnie jest w przypadku urlopu rodzicielskiego, z tą różnicą, że może być on podzielony na trzy części, z których żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni.

Po przyjęciu dziecka na wychowanie

Analogiczne zasady przyznawania okresów należnego zasiłku macierzyńskiego obowiązują w przypadku ubezpieczonych, którzy w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu albo przebywania na urlopie wychowawczym:

• przyjęli na wychowanie dziecko w wieku do 7. lub - w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - 10. roku życia i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia lub
   
• przyjęli na wychowanie dziecko, o którym mowa wyżej, jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)